Achtergronden audio
- Wat is muziek?
- Technische uitleg van muziek en geluid
- Muziek en techniek
- Muziek en menselijk gehoor
- Voorwaarden aan techniek en omgeving
- Technische termen
Wat is muziek?
Muziek is emotie. Korter en beter kan het niet beschreven worden.
Van muziek kun je genieten of vrolijk worden, je kunt er op relaxen, het irritant vinden, je kunt er depri van worden.
Met muziek kun je wakker worden, je kunt er mee in slaap vallen, het is vaak aanwezig in de privé-sfeer of op het werk.
We hebben voorkeuren in muziek, we keuren muziek(soorten) af, we maken keuzes in muziek maar ook om muziek.
Kortom: het beheerst -indirect- ons leven en roept emoties op.
We kunnen muziek ook op een 'technische' manier beschrijven, het is dan een samenspel van tonen en klanken met een bepaalde luidheid en ritme.
Technische uitleg
De afzonderlijke geluiden in de muziek kunnen herleid worden van/naar frequenties. Een frequentie houdt in dat er een specifiek aantal trillingen per seconde plaats vindt. Deze trillingen verplaatsen zich als drukgolven in de lucht. Omdat eerder is gesteld dat muziek opgebouwd is uit meerdere klanken en tonen, houdt dit tevens in dat de drukgolven in de lucht ook verschillende frequenties hebben.
Het menselijk gehoor neemt via het oor deze trillingen waar en zet dit om naar elektrische prikkels voor de hersenen. Via de hersenen nemen wij zo geluiden en muziek waar.
Muziek en techniek
Helaas (...) is het zo dat muziek ons meestal ter ore komt via technische middelen. Laten we eens stellen dat een technisch middel een luidspreker is.
Ten opzichte van bijvoorbeeld een live uitvoering zal de kwaliteit er nooit op vooruit gaan, maar juist achteruit. Dit komt omdat elk apparaat zijn eigen afwijking en foutmarge heeft, hoe klein soms ook.
Hoe goed een technische oplossing ook is, een perfecte reproductie van een live uitvoering zal dus niet mogelijk zijn. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat met de huidige stand van de techniek de verschillen zo klein zijn geworden of kunnen worden, dat de kwaliteit voor de gemiddelde luisteraar ruim voldoende is.
Om muziek te (re)produceren zijn in feite alleen de technische eigenschappen en prestaties van belang, deze zijn technisch te onderbouwen.
Zo gauw er menselijke interpretaties aan te pas komen kan het mis gaan, de diverse meningen en voorkeuren zorgen er voor dat er zelden een eenduidige definitie zal komen over muziek en hoe dit technisch verwerkt moet worden.
Het is voorgekomen dat een technisch goed systeem flopte, omdat het toch niet goed genoeg zou klinken. De werkelijke reden was dat het systeem 'te' zuiver was, men had andere voorkeuren en ideeën bij een 'goed' systeem.
Muziek en menselijk gehoor
Het menselijk gehoor kan niet oneindig geluiden waarnemen. Het (frequentie)bereik is beperkt, er is een gehoordrempel en het gehoor (hersenen) is gevoelig voor maskering.
Om met het frequentie bereik te beginnen: er wordt in algemene zin gesteld dat het gehoor loopt van 20 tot 20kHz, dit klopt in principe. Maar om helemaal volledig te zijn: de mens kan frequenties waarnemen (!) vanaf ca. 10Hz (voelbaar als trillingen in het lichaam) tot mogelijk 40k à 50kHz [noot 1]. Ik heb een testje waarbij dit 'aangetoond' wordt [noot 2]. Wat betreft het letterlijke horen, dan loopt het frequentie bereik van circa 20Hz tot 20kHz.
Ook is er een gehoordrempel, hele zachte geluiden zijn niet waarneembaar. Het bijzondere hierin is dat die gehoordrempel frequentie afhankelijk is. In het spraakgebied (ca. 300 tot 4500Hz) is het gehoor het gevoeligst.
Daarnaast is het gehoor gevoelig voor maskering. Dit houdt o.a. in dat wanneer er 2 tonen opgewekt worden waarvan er 1 heel luid is, de andere toon niet of nauwelijks meer gehoord wordt.
Deze drie genoemde punten (er zijn er meer) zorgen er onder meer voor dat het menselijk gehoor redelijk complex in elkaar zit.
Voorwaarden aan techniek en omgeving
Aan de techniek en de luisteromgeving worden voorwaarden gesteld om een zo zuiver mogelijke reproductie te krijgen.
Ook hier geldt dat de zwakste schakel de uiteindelijke kwaliteit bepaalt. Dit geldt voor de hele keten van opname, mc/lp/cd/dvd/sacd speler, (voor)versterker en de luidsprekers, deze dienen uiteraard van goede kwaliteit te zijn.
Over het algemeen zijn de luidsprekers en de positie van de luidsprekers de zwakste schakels in de muziekketen. Daarnaast is de kwaliteit van sommige opnamen zo 'slecht' (vervorming/clippen) dat een goed resultaat (=weergave) nooit bereikt kan worden.
Samengevat betekent het dat de techniek bepaalt of de weergave acceptabel klinkt. Het vervelende hierin is dat de mens zijn persoonlijke voorkeuren gaat opleggen aan de techniek, terwijl dit niet een verbetering hoeft te zijn in kwalitatieve zin.
Als voorbeeld wordt helaas nogal eens door de commercie één component uit de muziekketen uitgelicht en verkocht (met een bijbehorende prijs!) alsof met dit component de hele keten ineens perfect wordt. Ik neem aan dat ik niet meer hoef uit te leggen waarom dit onzin c.q. absoluut onvoldoende is...
Technische termen
- De frequentie van een toon is gelijk aan het aantal trillingen per seconde.
- Geluid verplaatst zich als drukgolven in de lucht; er wordt geen lucht verplaatst.
- Er kan gesteld worden dat muziek opgebouwd is uit een (eindige) reeks van frequenties.
Nog vragen?
Heb je nadere vragen? Stuur een gerust een email.
Op de pagina contact vind je meer informatie en een contactformulier.
[1]: Wetenschappelijk is min of meer bewezen dat hoge (ultra sone) geluiden waarneembaar zijn in combinatie met lagere tonen; de invloeden lopen van nagenoeg niets tot aantoonbaar waarneembaar met geselecteerde signalen. Ik probeer zo veel mogelijk bronnen te achterhalen die dit bevestigen en welke meetsignalen er gebruikt zijn, wat echter nogal lastig is. Luisterproeven met o.a. de SACD geven wel aan dat het gehoor boven de 20kHz wel waar kan nemen, zij het dan marginaal. Er is een Engelse studie geweest door het 'Institute of Sound and Vibration Research' (verkrijgbaar in boekvorm bij HSE Books) die bevestigd dat ultra-sone tonen het gehoor (gevoelsmatig) beïnvloeden tot en met gehoorschade, ook TNO en de Arbo-dienst hebben studies gedaan naar de schadelijke effecten van hoge frequenties. Conclusies zijn dat hoge frequenties wel degelijk het menselijk waarnemingsvermogen kunnen beïnvloeden, feit is wel dat details (nog) niet volledig wetenschappelijk bewezen zijn.
[2]: Sluit een funktiegenerator aan op een kwalitatief goede hoofdtelefoon, stel deze in op bv. 7kHz en luister dan of je verschil kunt horen tussen een blokgolf en een sinus (wee voorzichtig met het volume!). Herhaal deze proef met een steeds hogere frequentie tot er geen verschil meer waargenomen kan worden. Deze laatste frequentie vermenigvuldigd met 3 (3e harmonische vanwege blokgolf) geeft de hoogst hoorbare frequentie. Noot: jongere personen horen over het algemeen wat beter.
